Modellen zijn goed. Jij bent beter.

“Ik daag je uit om in je volgende gesprek helemaal geen coachtools te gebruiken”. Het is 2011, ik werk nog bij Accenture, en ik bereid mijn certificering voor als coach bij het ICF. Mijn mentor-coach en ik hebben net naar één van mijn coachgesprekken geluisterd en dit is haar feedback. Luister nu eens met je eigen instrumenten. Met je eigen oren, ogen, lijf en alles wat meedoet in het luisteren. Jij bent het instrument. Haar uitdaging ging niet over de coachtools zelf die ik gebruikte, die waren en zijn prima en doen af en toe nog steeds dienst. Waar het wel over ging is dat elk leiderschapsmodel, elke coachtool, een versimpelde weergave is van een complexe werkelijkheid, en dat ik het als houvast niet nodig heb. Mensen, organisaties en situaties zijn complexer dan een model. Kan ik de ander ontvangen zonder de vaste structuur van een model in mijn hoofd te hebben?

Naast mijn persoonlijke ontwikkeling spelen er twee bredere ontwikkelingen.

Modellen zijn nuttig totdat ze dat niet meer zijn.

Op LinkedIn lees ik steeds vaker dat bepaalde leiderschapsmodellen bewezen niet werken. Denk het aan Tuckman teamontwikkelingsmodel, of aan het model van situationeel leiderschap van Blanchard. Dat die modellen niet werken wekt niet de verbazing. Modellen geven immers taal en duiding en helpen voor de dialoog, maar zijn altijd een versimpelde weergave van een complexe werkelijkheid. Wat wel verbaast zijn de reacties erop. Mensen die schrikken, die vragen welk model er dan voor in de plaats komt, hoe ze dan hun leiderschapstraining moeten inrichten.

Leiderschap is niet meer wat het 20 jaar geleden was.

De samenleving is in een versnelde verandering en voelt soms als een snelkookpan. We leven in een tijd waarin we alles een crisis noemen, en deze crises volgen elkaar rap op. Millenials werken niet zoals boomers, de samenleving en werkvloer is meer divers, thuis werken is ook fijn, en Metaverse werkt aan een compleet virtuele wereld. Leiderschap gaat niet meer alleen over de sterke witte man en de nieuwe leiderschapsboeken komen niet meer van CEO’s maar van sociologen, antropologen, (neuro) psychologen en bedrijfskundigen.

De afgelopen 20 jaar is meer onderzoek gedaan naar hoe mensen samenwerken, hoe mensen reageren op leiderschap en wat voor leider mensen zelf willen zijn. Boeken die niet gebaseerd zijn op ervaring en anekdotes van een individu, maar op onderzoek dat jaren in beslag heeft genomen. Onderzoek dat uitwijst dat wij gemaakt zijn om met elkaar in verbinding te staan en dat ons hart net zo belangrijk is als ons hoofd. Wat er in onze hersenen en in ons gedrag gebeurt wanneer wij ons veilig of onveilig voelen. Dat charisma mooi maar ook zwaar overschat is en dat empathie belangrijk is maar dat het uiteindelijk gaat om het nemen van verantwoordelijkheid.

Er is niet 1 definitie, 1 model, 1 held, 1 school van leiderschap

Bij Amazon kan je meer dan 60.000 boeken over leiderschap kopen. Dat is best een hoop. Wat dit aantal ons vertelt? Dat er geen eenduidig beeld over leiderschap is. Er is niet 1 definitie, 1 model, 1 held, 1 school. In onze diverse samenleving is een diversiteit aan leiders nodig. Leiders die leiderschapsmodellen kunnen gebruiken wanneer deze hun nut hebben, maar die vooral zelf durven opdagen. Die in alle complexiteit van de veranderingsmaalstroom blijven staan omdat ze zichzelf kunnen vertrouwen als instrument. Bij wie de onvermijdelijke butsen, schrammen en krassen onderdeel zijn van hun verhaal. Dat is waar leiderschapsontwikkeling vandaag de dag over gaat. Over jou, niet over de modellen die je beheerst.